Fort VII Zbarż powstał jako kolejny typowy, warszawski fort zewnętrznego pierścienia fortów. Dzięki późniejszej przebudowie stał się obiektem unikalnym, bo posiadającym betonową przeciwskarpę. Obecnie jest mocno zniszczony i zalany wodą.

Kierownikiem budowy warszawskich fortyfikacji był estoński oficer carskiej armii płk. inż. Aleksander Pietrowicz Wernander. Pod jego przewodnictwem powstawały ceglane forty-baterie artyleryjskie bazujące na projekcie typowego fortu z 1879 roku. Projekt ten z jednej strony powtarzał przestarzałe koncepcje budowy fortów artyleryjskich (fortów - baterii). Z drugiej strony projekt ten wprowadzał oddzielny wał dla strzelców z piechoty, co było efektem świeżych doświadczeń wojny rosyjsko-tureckiej 1877–1878, które wykazały iż fortyfikacje mogą się skutecznie bronić bez udziału ciężkiej artylerii. Ponadto był to okres, kiedy budowa nowych, ceglanych fortów stawała się przeżytkiem.

Fort VII ulokowano na południowych rubieżach twierdzy, na płaskim, otwartym terenie. Fort miał na celu obronę traktu do Krakowa (obecna aleja Krakowska) oraz traktu do Puław, ówcześnie nazywającego się Nowa Aleksandria (obecna ulica Puławska). Położony był w połowie odcinka między tymi dwoma ważnymi drogami.

Umocnienia wybudowano na planie regularnego pięcioboku, z dwoma czołami i dwoma barkami. Całość otoczona była suchą fosą oraz dwoma wałami - zewnętrznym, niższym dla strzelców z piechoty oraz wewnętrznym, wyższym dla artylerii. Na wałach artylerii wybudowano dodatkowe nasypy ziemne, oddzielające od siebie poszczególne stanowiska tzw. poprzecznice. Na tychże wałach wybudowano także pięć ceglanych schronów pogotowia artyleryjskiego, połączoną z małą prochownią na niższym poziomie. W szyi fortu powstały duże, stosunkowo wysokie, ceglane koszary z 20 kazamatami. Posiadały duże okna i wejścia bezpośrednio z zewnątrz. Dodatkowe wyjście z koszar kierowało w stronę czoła do poterny prowadzącej do centralnej, czołowej kaponiery. Poterna posiadała cztery wyjścia na dziedziniec fortu. Koszary przykryte były nasypem ziemnym i miały wyprowadzone na strop kominy wentylacyjne.

Fosa fortu broniona była przez centralną, podwójną kaponierę skarpową, dwie półkaponiery na barkach oraz kaponierę w fosie szyjowej. Wszystkie te umocnienia bojowe także wykonane były z cegieł posadowionych na kamiennych fundamentach. Całość przykryta ziemnymi nasypami. W fosie barkowej i szyjowej wybudowano także mur carnota otaczający podstawę wałów oraz umieszczono kratę forteczną.

Wjazd na teren fortu realizowany był dwoma drogami otaczającymi i bronionymi przez szyjową kaponierę. Drogi prowadziły pochylniami do fosy i następnie pochylniami na teren przed koszarami. Przed koszarami umieszczono studnie z wodą pitną.

Budowa fortu zbiegła się w czasie z dynamicznymi zmianami w technice wojskowej, zwłaszcza w zakresie artylerii. W ciągu półwiecza na wyposażeniu armii znalazły się armaty o gwintowanych lufach, wprowadzono nowe materiały wybuchowe, powstały pociski burzące oraz nowe armaty ładowane odtylcowo, a na koniec zamki klinowe i oporopowrotniki. Wypracowano także koncepcję prowadzenia ognia pośredniego. Całość tych zmian spowodowała, że artyleria mogła strzelać szybciej, dalej i mocniej, a ceglane mury nie były w stanie się oprzeć takiemu ostrzałowi. W efekcie nowopowstałe ceglane forty wymagały natychmiastowej modernizacji.

Od latach 1892-1900 oraz w latach 1906-1908 prowadzono prace przy przebudowie nowych, a jednocześnie już przestarzałych, warszawskich fortów. Stropy kazamat wzmacniano warstwami betonu. Budowano nowe, betonowe kaponiery w miejsce starych, ceglanych. Natomiast w części szyjowej wybudowano ziemny rawelin z betonową kaponierą/tradytorem, zasłaniający koszary i broniący międzypola. Oprócz prac wzmacniających stropy i mury przebudowano także wały fortu likwidując podział na wał piechoty i wał artylerii. W efekcie powstawał jeden wał, o wydłużonym przedpiersiu, niższy niż poprzedni wał artyleryjski. Dawne wyjścia z potern do przestrzeni międzywałowej stały się w ten sposób podziemnymi schronami. Całość budowli fortu stała się też niższa i łatwiejsza do ukrycia z przedpola. Ciężką artylerię planowano wynieść na międzypole i zapole fortu.

Na forcie VII Zbarż wykonano te prace w bardzo ciekawym i mało spotykanym w Warszawie zakresie. Przede wszystkim wybudowano betonową kaponierę przeciwskarpową, połączoną z wnętrzem fortu nową poterną poprowadzoną pod fosą. Przebudowano wały, wzmocniono stropy, przebudowano pozostałe kaponiery oraz wybudowano w szyki rawelin z tradytorem. Możliwe jest, że prace te wykonano w dwóch etapach tj. przebudowa wałów miała miejsce jeszcze przed 1900 rokiem, a przebudowa kaponier w latach 1906-1908.

Po klęsce wojny rosyjsko-japońskiej w 1905 roku armia rosyjska rozpoczęła reformę swoich wojsk. Zmiany dotknęły także globalnej polityki obrony imperium. W 1909 roku podjęto decyzję o cofnięciu linii obronnych w głąb Rosji oraz o kasacji twierdz na linii Wisły i Narwi. Twierdza w Warszawie podlegała rozkazowi o likwidacji, który realizowano jednak niechętnie i z opóźnieniami. Wszakże budowa twierdzy kosztowała fortunę, więc tym bardziej rozkaz o zniszczeniu fortyfikacji był dla wojska niezrozumiały. Ostatecznie w 1913 roku rozpoczęto fizyczne niszczenie umocnień. Na forcie Zbarż wysadzono w powietrze wszystkie elementy bojowe - wszystkie kaponiery i schrony pod wałem czołowym. Przygotowano się także do wysadzenia koszar, ale nie zostało to wykonane. Jeszcze jesienią tego samego roku rozpoczęły się przygotowania do wojny i prace rozbiórkowe przerwano.

Wielka Wojna

Podczas I wojny światowej wojska niemieckie dotarły do Warszawy na początku sierpnia 1915 roku. Rosjanie opuścili miasto w nocy z 4 na 5 sierpnia i oddali umocnienia w zasadzie bez jednego wystrzału. Zdołali wysadzić mosty na Wiśle i być może fragmenty umocnień. Uciekając z Warszawy na praską stronę Wisły zrabowali miasto, to co dali radę wywieźć bez przygotowania. Zza rzeki jeszcze przez kilka dni ostrzeliwali miasto, podczas gdy za wojskiem uciekali jeszcze rosyjscy cywile.

Okres międzywojenny

Jeszcze w 1918 roku podjęto decyzję o likwidacji lotniska na Polu Mokotowskim. W 1926 roku teren na zachód od Fortu VII Zbarż, czyli obszar znany obecnie jako Okęcie, przeznaczono na potrzeby nowego lotniska wojskowego. Lotnisko cywilne miało być przeniesione na teren obecnego Gocławia, ale projekt ten opóźniał się. Tymczasowo przeniesiono więc ruch cywilny także na Okęcie, gdzie w 1934 roku uruchomiono terminal pasażerski, wieżę kontroli lotów oraz doprowadzono nową ulicę Żwirki i Wigury. Teren fortu VII znalazł się w centrum powstającego zagłębia firm, magazynów i organizacji powiązanych z lotnictwem.

W latach 1933-1934 wybudowano ponad 100 kilometrową linię kolejową z Warszawy Zachodniej przez Piaseczno do Radomia (element niezwykle ważnej trasy do Krakowa). Linia przebiega w bezpośrednim sąsiedztwie fortu, tuż przy jego wschodniej granicy. Na potrzeby budowy nasypów kolejowych wykorzystano m.in. gruz pochodzący z wysadzonych umocnień fortecznych oraz ziemię z wałów. Aby ułatwić transport materiałów usypano nawet groblę przez prawą część fosy.

W okresie międzywojennym splantowano dużą część wałów barkowych, zasypano część zachodniej fosy oraz wybudowano różne budynki magazynowe wokół fortu.

Nie wiadomo dokładnie kiedy fosa fortu zaczęła zbierać wodę i ostatecznie stała się pokaźnym zbiornikiem wodnym. Możliwe, że rozpoczęło się to podczas prac w okresie międzywojennym. Na pewno na początku II wojny światowej była to już fosa mokra zalewająca swymi wodami także koszary szyjowe.

II wojna światowa

W czasie walk września 1939 roku fort nie odegrał żadnej roli. Wojska niemieckie zajęły ten teren dosyć szybko, a nie był on broniony przez polskie oddziały. Natomiast teren lotniska Okęcie był intensywnie bombardowany podczas niemieckiego natarcia.

W czasie wojny teren fortu był użytkowany przez niemieckie oddziały. Wybudowano tutaj kilka budynków koszarowych oraz dodatkowe baraki na przedpolu. Na teren fortu prowadziły dwie drogi poprowadzone groblami przez fosę.

W czasie wojny bezpośrednio na zapolu fortu działała wojskowa strzelnica. Trudno określić kiedy powstała, gdyż nie ma jej na mapach WIG z lat 1930., ale doskonale widoczna jest na zdjęciach z 1944 roku.

Współcześnie

W czasach PRL fort i okoliczne tereny znajdowały się w rękach polskiego wojska. Na jego terenie wybudowano budynki koszarowe, zasypano dużą część wschodniej fosy barkowej, zniwelowano fragmenty wałów oraz wyrównano przedstok. Ostatecznie 36. Specjalny Pułk Lotnictwa Transportowego przestał wykorzystywać militarnie teren poza fortem, a w to miejsce od 1961 roku zaczęły pojawiać się ogródki działkowe w większości dla członków rodzin wojskowych. Ogródki zajęły olbrzymi teren od obecnej ul. KOR aż na południe od fortu, mimo że teren cały czas najeżał do wojska. Przez środek ogródków przebiegała bocznica kolejowa, którą transportowano paliwo na teren lotniska. Obecnie bocznicę zlikwidowano, a paliwo transportowane jest rurociągiem. Sam teren fortu był jeszcze wykorzystywany przez wojsko w latach 1990.

W latach 2010-2013, w ramach budowy południowej obwodnicy Warszawy, powstał łącznik drogowy na lotnisko Chopina (trasa S79) i nowa ulica Wirażowa. Drogi poprowadzono wiaduktami nad dawnym fortem, nad istniejącymi fragmentami zalanej fosy lewego barku i przed zasypane już wcześniej jej elementy. W zasadzie wykonawca mógłby zasypać tą część fortu, ale należy się pochwała za zachowanie fragmentów dawnych umocnień.

Na początku XXI wieku Agencja Mienia Wojskowego przejęła tereny od wojska. Po opuszczeniu fortu przez wojsko zaczęły tam działać warsztaty samochodowe i parkingi. Po wielu perturbacjach udało się zlikwidować ogródki działkowe w latach 2015-2017, chociaż w sądzie nadal trwa spór prawny między związkami działkowców z ROD "Na Wirażu" a AMW. Agencja miała różne plany na komercjalizację tego terenu i ostatecznie nieruchomości zostały po prostu sprzedane. Na zapolu fortu powstają biurowce, a na terenie fortu niewiele się dzieje poza organizacją parkingów na potrzeby podróżnych korzystających z lotniska.

Od roku 2019 teren fortu VII znajduje się w rękach prywatnych firmy Atenor Poland. W planach jest zabudowa terenu na funkcje biurowe, ale na razie tylko fragmenty między fortem, a lotniskiem. Mają powstać trzy biurowce w ramach kompleksu o nazwie "Fort 7". Na tą chwilę obiekt jest w zasadzie niezagospodarowany. Lewy bark (wschodni) przykryty jest drogą szybkiego ruchu. Dziedziniec fortu to utwardzony plac parkingowy, tak samo jak całe zachodnie przedpole i międzypole. Teren dawnej strzelnicy także zajmują częściowo parkingi.

Zachowane elementy fortu to koszary, które zalane są wodą i są mocno zniszczone, ale jeszcze stoją. Czasami przy bardzo niskich stanach wody udaje się wejść do środka. Zachowane są także ruiny kaponiery przeciwskarpowej oraz tradytora. Pod wodą znajdują się ruiny kaponiery szyjowej. Fortu nie da się zwiedzać, można zobaczyć jak malowniczo wyglądają koszary zalane wodą.

Obecnie mokra fosa w części szyjowej jest traktowana częściowo jako łowisko wędkarskie, a częściowo jako miejsce do nurkowania dla zaawansowanych nurków. Można znaleźć w sieci kilka filmów z nagraniami nurkowania na tym obiekcie, chociaż widoczność pod wodą jest bardzo słaba.