Modlin - zewnętrzny pierścień fortów

W 1909 roku zmieniono koncepcję obrony zachodniej części Rosji - twierdzę w Warszawie i w Zegrzu przeznaczono do likwidacji, a twierdzę w Modlinie (Nowogieorgijewsk / Новогеоргиевск) postanowiono jednak rozbudować. W latach 1912-15 powstał wokół Modlina drugi pierścień fortów (od IX do XVIII) wraz z dziełami pośrednimi (od D-1 do D-10). Tylko nieliczne z tych obiektów zostały wybudowane w całości do czasu rozpoczęcia wojny.

Modlin forty zewnetrzne

Fort XII w Janowie był budowany w latach 1912-1915 w ramach zewnętrznego pierścienia fortów Twierdzy Modlin. Jego budowa nie została zakończona, ale to co powstało przetrwało do naszych czasów bez zniszczeń wojennych.

Fort był projektowany na bazie fortu wzorcowego F1910 autorstwa inż. Bujnickiego, ale nie powstawał dokładnie wg. wzorca. Główną część fortu stanowić miała podwalnia o narysie trapezu, otoczona suchą fosą o narysie trójkąta. Fosa miała być broniona czołową kaponierą przeciwskarpową połączoną z wnętrzem fortu długą poterną. Podwalnia miała służyć zarówno jako schron, magazyn jak i częściowo jako koszary. Na końcach obu barków podwalni miały powstać tradytory. Na wale planowano stanowiska strzeleckie z betonowym przedpiersiem oraz pancerne wieżyczki obserwacyjne. Centralnie położona poterna miała prowadzić z podwalni dalej do koszar szyjowych i kaponiery szyjowej.

Fort w Janowie powstał w połowie. Wybudowano kaponierę przeciwskarpową, ale w formie innej niż docelowa oraz bez pozostałej części przeciwskarpy. Poterna do kaponiery nie powstała do końca, kończy się zasypana piaskiem. Podwalnia jest wybudowana w połowie, istnieje lewa i środkowa część, nie ma wcale prawej. Na wale wybudowano stanowiska strzeleckie z przedpiersiem. Nie powstały koszary szyjowe i kaponiera, ale te elementy mogły nie być planowane. Nie ma żadnego z dwóch tradytorów ani nie zamontowano żadnej pancernej wieżyczki. Stropy pomieszczeń były wzmocnione metalowymi dwuteownikami prostymi i w kształcie łuku. Fort był budowany w pośpiechu, więc niektóre elementy powstały z użyciem materiałów zastępczych np. kamieni polnych zamiast betonu.

We wrześniu 1939 roku na forcie przebywali niemieccy żołnierze, pozostały po ich wizycie zdjęcia.

Fort obecnie jest łatwo dostępy, nie jest zniszczony działaniami wojennymi, ale okoliczni mieszkańcy traktują go jak wysypisko śmieci, a kaponiera przysypana jest częściowo gruzem.

Fort XII Janowo, zdjęcia niemieckich żołnierzy z 19 września 1939 roku, opisane jako fort Wojszczyce (Woyszczyce), czyli wieś sąsiednia do Janowa.

Fort XII Janowo, stan na rok 2015

Fort XII Janowo na mapach
fot.1 Fort wzorcowy F1910 inż. Bujnickiego, możliwa docelowa forma fortu w Janowie.
fot.2 Niemiecka mapa "Karte des Westlichen Russlands" w skali 1:100 000 z 1915 roku.
fot.3 Polska mapa WIG z 1930 roku w skali 1:100 000.
fot.4 Polska mapa WIG z 1934 roku w skali 1:25 000.
fot.5 Fort na ciekawej, niemieckiej mapie z 1938 roku. Mapa bazuje na podkładach WIG 1:100 000 ale ma naniesione położenia fortów, nie wszystkie prawidłowo.
fot.6 Współczesna mapa topograficzna z Geoportal.gov.pl